Bewust ouderschap is iets waar ik de laatste tijd veel over nadenk en mee bezig ben, ondanks dat ik niet eens ouder ben en ook geen plannen heb in die richting. Ik realiseer me steeds meer dat we moeten beginnen bij de kern: aankomende ouders informeren over hoe ze zo bewust, liefdevol en open mogelijk kunnen opvoeden, zonder het eigen verleden te projecteren op het kind, zodat het kind zich gezien, gehoord en geliefd voelt, mag zijn wie hij/zij is en mag ontplooien tot wie hij/zij wil zijn. Daarom vroeg ik Antsje Abma, coach voor ouders en kinderen, voor een interview. Ze vertelt in deze blog een stukje van haar eigen verhaal, en deelt tips en inzichten voor bewust ouderschap.
Antsje haar persoonlijke ervaring
Antsje: In maart 2016 werd ik voor het eerst moeder. Na een pittige zwangerschap waarin ik vooral mentale onbalans heb ervaren, mochten we dochter Yfke verwelkomen. Tijdens mijn zwangerschap liep ik vast omdat ik niet langer om mijzelf heen kon. Faalangst en spanningen in mijn lijf waren kenmerken van patronen die mij belemmerden. Ik leefde vanuit een overlevingsmechanisme en wilde niemand tekort doen, waardoor ik mijzelf voorbij liep. Ik zag het ouderschap als een nieuwe fase. Een fase waarin ik mijzelf wilde uitdagen om mijn innerlijke zelf te vinden, zodat ik weer volledig en liefdevol aanwezig kon zijn bij mijn gezin. Mijn doel? Uit mijn hoofd, terug naar mijn gevoel. Meer durven leven vanuit vertrouwen en intuïtie.
Tijdens mijn zoektocht kwam ik steeds vaker materie rondom de invloed van een zwangerschap en geboorte tegen op gedrag. Als sociaal pedagoog ben ik altijd op zoek naar de behoefte achter bepaald gedrag. Door deze verdieping vielen er puzzelstukjes op z’n plek. Voor mezelf als persoon, maar ook als professional. Door het volgen van een training kreeg ik inzicht in mijn eigen geboorte en gedragspatronen en heb ik me mogen verdiepen in familiesystemen. Ik heb los kunnen laten wat niet van mij is en ik heb patronen kunnen doorbreken die mij vanaf mijn kindertijd hebben belemmerd.
Inmiddels is het eind 2019. Ons gezin is compleet met de komst van Jan van bijna één jaar. Het vertrouwen en de rust die in mij heersen hebben ook invloed op mijn kinderen. Omdat ik me bewust ben van mijzelf geef ik hen de ruimte om in een veilige en voorspelbare omgeving op te groeien. Dit pad heeft me gebracht waar ik nu sta, het heeft mijn levensmissie verhelderd.
Haar missie
Ik gun iedere ouder en daardoor ook hun kinderen het vertrouwen in zichzelf. Dat we vastlopen is niet voor niets. Het is een signaal dat we naar onszelf mogen luisteren. Met mijn coachingspraktijk voor bewust ouderschap bied ik coaching voor ouders met een kinderwens, tijdens een zwangerschap of tijdens de opvoeding. Ik coach vanuit geboorte en gedragspatronen. Door het inzetten van ‘Je geboorte in kaart’ kan ik ouders een vertaling geven van gedrag, patronen en de onderliggende behoeftes. Ouders ervaren meer grip op gedrag en emoties, van hunzelf of van hun baby of kind. Door weer in je kracht te staan als ouder, kun je jezelf en je kind zien, horen en liefhebben.
Bewust ouderschap
Het zou ontzettend waardevol zijn wanneer aankomende ouders zich voor het ouderschap eerst bewust worden van wat zij met zichzelf meedragen, want bewust ouderschap begint bij jezelf. Hoe wil jij gezien, gehoord en geliefd worden? Waar sta je voor? Heb je vertrouwen in jezelf? Bewust ouderschap betekent erkenning geven aan je eigen zijn. Dit betekent dat je open mag staan voor je eigen verhaal. Welke patronen belemmeren je, welke trauma’s heb je, welke last draag je nog, en wat kan je daarin loslaten? Alle ervaringen die je niet eerder hebt verwerkt zitten in je lijf opgeslagen. Denk bijvoorbeeld aan ervaringen in je jeugd. Deze hoeven niet groot te zijn, maar alles wat een indruk heeft achtergelaten is belangrijk. Heb je een tekort ervaren, mocht je er zijn, ben je gehoord? Heb je kunnen verwerken wat er gebeurd is? Of leeft er nog verdriet, rouw, boosheid of schaamte in je? Je lijf is net een harde schijf, spanning en stress worden opgeslagen totdat je het aangaat. Wanneer je dit proces met jezelf aan zou gaan kun je emotioneel meer aanwezig zijn tijdens je zwangerschap, de kraamperiode, en tijdens de opvoeding van je kind. Op deze manier komen gevoelens van angst en spanning die van jou zijn in mindere mate bij je baby in de buik of bij je kind. Je voorkomt dat je kind jouw gevoel wat je op dat moment draagt als blauwdruk meekrijgt.
Bewust ouderschap is ook: hoe wil je je kinderen opvoeden? Bij het ontstaan van een eerste kinderwens is het belangrijk om deze vragen voor jezelf helder te hebben en samen met je partner besproken te hebben. Hier kun je altijd op terugkomen. Zie het als een startpunt om samen in verbinding te staan voor de opvoeding van jullie kinderen.
De invloed van zwangerschap en geboorte op gedragspatronen
Jouw begin is opgeslagen in je onderbewuste
Elk leven begint bij het moment dat de ouders een kinderwens hebben en er werkelijk sprake is van een zwangerschap. Na 30 jaar onderzoek naar de impact van een zwangerschap en geboorte op gedrag is dit inmiddels wetenschappelijk onderbouwd: een zwangerschap en geboorte hebben invloed op je basisvertrouwen en hoe je met relaties omgaat. Jouw begin is opgeslagen in je onderbewuste. Door terug te halen welke thema’s er hebben gespeeld tijdens de zwangerschap, geboorte en je eerste levensjaar krijg je inzicht in je eigen verhaal. Je leert begrijpen waarom bepaald gedrag je lijkt te achtervolgen of je belemmert in je ontwikkeling of zelfacceptatie: dit worden ook wel gedragspatronen genoemd.
De impact van een zwangerschap en geboorte
Ik neem je mee in een aantal fases tijdens de zwangerschap die invloed kunnen hebben op gevoel, gedrag en de behoeftes die we ervaren. Deze fases vormen je blauwdruk als mens.
» Alles start bij de kinderwens van de ouders; deze fase is als een eerste overgang naar een nieuw leven. We weten allemaal dat een zwangerschap niet altijd vanzelfsprekend hoeft te zijn, de invloed van een conceptie is een kwetsbaar moment. Tijdens dit moment wordt een basis gelegd voor de hechting. Was deze conceptie vol vertrouwen of is het spannend voor ouders of het kindje? Deze spanning en onzekerheid kunnen in de basis terugkomen in gedrag. Ervaar je basisvertrouwen in het leven, of ben je wantrouwend en voel je je snel onveilig? Wanneer je hier geen duidelijke aanleiding voor hebt, kan het zijn dat dit naar dit moment te herleiden is.
» De ontdekking is van groot belang voor de hechting van moeder en kind. Hoe wordt er gereageerd op het zwanger zijn? Mag je er zijn? Dit heeft invloed op het reguleren van emoties.
» 9 maanden lang mag een baby groeien in de buik, waar de baby gevoed wordt door de navelstreng. Zorgt de moeder goed voor haarzelf? Is er spanning, stress of zijn er andere emoties? Positieve indrukken zorgen voor bevestiging en erkenning. Negatieve indrukken, bijvoorbeeld stress, angst of spanning rondom een zwangerschap (denk aan een eerdere miskraam of zorgen rondom de gezondheid van moeder of baby), zorgen voor een emotioneel te kort en verwarring. Dit kan in de toekomst zorgen voor gevoelens zoals boosheid, eenzaamheid, afkeer, angst of jaloezie.
» Een geboorte is een moment vol gebeurtenissen en gevoelens voor de moeder en voor de baby. Mag de baby zelf initiatief nemen? Is er ruimte voor een samenwerking tussen moeder en baby? Alle gebeurtenissen tijdens een geboorte laten sporen na.
» Na een geboorte is er een moment van inprenting; de kracht van het eerste contact tussen moeder en baby. Het gouden uur, waarin de baby in alle rust op adem mag komen en kennis mag maken met het leven buiten de buik, veilig omringd door zijn eigen ouders. Wanneer dit moment er niet kan zijn, bijvoorbeeld wanneer een baby om gezondheidsredenen meteen met de artsen mee moet of wanneer de moeder meteen naar een OK moet, kan dit invloed hebben op het gevoel van basisveiligheid. Door zo’n heftige gebeurtenis kan het zijn dat je je altijd alleen voelt of wantrouwend bent naar de ander.
Wanneer ouders na deze gebeurtenissen vanuit hun basis van rust, vertrouwen, liefde en bewustzijn de behoeften van hun eigen kind horen en zien, geven zij ruimte aan de uiting van gedrag waardoor de baby of het kind gezien wordt in zijn behoeften. Opgebouwde stress van de baby of het kind wat resulteert in gedragsuitingen als krampjes, spanning, huil uren, neemt dan af. Boosheid, angst, eenzaamheid of verdriet bij kinderen en volwassenen vermindert omdat de behoefte die er achter schuilt gezien wordt. Het maakt dat er geen schuld meer hoeft te zijn bij gedrag waar van oorsprong een (negatief) oordeel aan wordt gelabeld.
Tips voor bewust ouderschap
Je kinderen zien en horen in alles wat er is. Ze serieus nemen vanuit hun beleving, en liefdevolle grenzen aanbieden die ertoe doen, dat is voor mij de essentie van bewust ouderschap.
- Ken en erken jezelf. Heb je nog wat aan te gaan met jezelf? Neem je verantwoordelijkheid en verhef je ‘schuld of angst’. Het liefst voordat je je kinderwens vervult. Maar ook zeker daarna, elk moment is een goed moment.
- Wat heb jij nodig om in balans te zijn? Gun jezelf ruimte en tijd om met jezelf te zijn. Want als jij goed voor jezelf zorgt, kun je ook een betere ouder zijn voor je kinderen. Ga op pad, sport of leef je droom. Het is belangrijk dat jij ook je plek inneemt, met de ruimte die hierbij hoort.
- Plan kleine momentjes gedurende de dag, zodat je jezelf kunt opladen. Zo voorkom je dat je je geduld verliest of aan het einde van de dag leeg bent. Je geeft je kind meteen een levensles mee; ook zij mogen tijd voor zichzelf vragen of nemen.
- Ken jij je eigen geboorteverhaal? En vertel jij het verhaal van je kind? Door je eigen start te kennen geef je recht aan je eigen identiteit.
- Deel je eigen behoeftes en verwachtingen. Vraag hulp en maak gebruik van je netwerk, je hoeft het echt niet allemaal alleen te doen.
- Heb geen oordeel over gedrag, maar kijk naar de behoefte die er achter schuilt.
- Bied nabijheid aan je baby of kind en heb vertrouwen in tijd en ontwikkeling, zo creëer je een veilige omgeving. Knuffel je kind bij boosheid of verdriet; laat je baby niet huilen omdat je omgeving vind dat dat zo hoort, zo erken je je kind in zijn gevoelsleven en geef je mee dat gevoel er mag zijn.
- Durf kwetsbaar te zijn: het uitspreken van het gevoelsleven is tijdens de opvoeding een groot goed. Wanneer je samen deelt ontstaat er een verbindende veilige relatie waarin je kind zich gezien, gehoord en geliefd voelt in alles wat er speelt en zelf ook ruimte voelt om te delen.
- Heb je een onderbuik gevoel over signalen of gedrag bij jezelf of bij je kind? Durf je kwetsbaar op te stellen en vraag hulp of ondersteuning van een coach of hulpverlener. Ik wil je meegeven dat het belangrijk is dat je iemand zoekt waarbij jij je veilig en vertrouwd voelt, die een behandeling of traject aanbiedt dat aansluit bij jouw gevoel en behoefte.
Wil je meer weten over bewust ouderschap, gedrag en geboorte patronen? Op mijn social media bied ik inspiratie, bewustzijn en houd ik je op de hoogte over de ontwikkelingen binnen mijn praktijk met o.a. workshops, lezingen, trainingen en online programma’s voor (wens) ouders en professionals. Meer informatie vind je op mijn website.
Bewust ouderschap is iets waar ik de laatste tijd veel over nadenk en mee bezig ben, ondanks dat ik niet eens ouder ben en ook geen plannen heb in die richting. Ik realiseer me steeds meer dat we moeten beginnen bij de kern: aankomende ouders informeren over hoe ze zo bewust, liefdevol en open mogelijk kunnen opvoeden, zonder het eigen verleden te projecteren op het kind, zodat het kind zich gezien, gehoord en geliefd voelt, mag zijn wie hij/zij is en mag ontplooien tot wie hij/zij wil zijn. Daarom vroeg ik Antsje Abma, coach voor ouders en kinderen, voor een interview. Ze vertelt in deze blog een stukje van haar eigen verhaal, en deelt tips en inzichten voor bewust ouderschap.
Antsje haar persoonlijke ervaring
Antsje: In maart 2016 werd ik voor het eerst moeder. Na een pittige zwangerschap waarin ik vooral mentale onbalans heb ervaren, mochten we dochter Yfke verwelkomen. Tijdens mijn zwangerschap liep ik vast omdat ik niet langer om mijzelf heen kon. Faalangst en spanningen in mijn lijf waren kenmerken van patronen die mij belemmerden. Ik leefde vanuit een overlevingsmechanisme en wilde niemand tekort doen, waardoor ik mijzelf voorbij liep. Ik zag het ouderschap als een nieuwe fase. Een fase waarin ik mijzelf wilde uitdagen om mijn innerlijke zelf te vinden, zodat ik weer volledig en liefdevol aanwezig kon zijn bij mijn gezin. Mijn doel? Uit mijn hoofd, terug naar mijn gevoel. Meer durven leven vanuit vertrouwen en intuïtie.
Tijdens mijn zoektocht kwam ik steeds vaker materie rondom de invloed van een zwangerschap en geboorte tegen op gedrag. Als sociaal pedagoog ben ik altijd op zoek naar de behoefte achter bepaald gedrag. Door deze verdieping vielen er puzzelstukjes op z’n plek. Voor mezelf als persoon, maar ook als professional. Door het volgen van een training kreeg ik inzicht in mijn eigen geboorte en gedragspatronen en heb ik me mogen verdiepen in familiesystemen. Ik heb los kunnen laten wat niet van mij is en ik heb patronen kunnen doorbreken die mij vanaf mijn kindertijd hebben belemmerd.
Inmiddels is het eind 2019. Ons gezin is compleet met de komst van Jan van bijna één jaar. Het vertrouwen en de rust die in mij heersen hebben ook invloed op mijn kinderen. Omdat ik me bewust ben van mijzelf geef ik hen de ruimte om in een veilige en voorspelbare omgeving op te groeien. Dit pad heeft me gebracht waar ik nu sta, het heeft mijn levensmissie verhelderd.
Haar missie
Ik gun iedere ouder en daardoor ook hun kinderen het vertrouwen in zichzelf. Dat we vastlopen is niet voor niets. Het is een signaal dat we naar onszelf mogen luisteren. Met mijn coachingspraktijk voor bewust ouderschap bied ik coaching voor ouders met een kinderwens, tijdens een zwangerschap of tijdens de opvoeding. Ik coach vanuit geboorte en gedragspatronen. Door het inzetten van ‘Je geboorte in kaart’ kan ik ouders een vertaling geven van gedrag, patronen en de onderliggende behoeftes. Ouders ervaren meer grip op gedrag en emoties, van hunzelf of van hun baby of kind. Door weer in je kracht te staan als ouder, kun je jezelf en je kind zien, horen en liefhebben.
Bewust ouderschap
Het zou ontzettend waardevol zijn wanneer aankomende ouders zich voor het ouderschap eerst bewust worden van wat zij met zichzelf meedragen, want bewust ouderschap begint bij jezelf. Hoe wil jij gezien, gehoord en geliefd worden? Waar sta je voor? Heb je vertrouwen in jezelf? Bewust ouderschap betekent erkenning geven aan je eigen zijn. Dit betekent dat je open mag staan voor je eigen verhaal. Welke patronen belemmeren je, welke trauma’s heb je, welke last draag je nog, en wat kan je daarin loslaten? Alle ervaringen die je niet eerder hebt verwerkt zitten in je lijf opgeslagen. Denk bijvoorbeeld aan ervaringen in je jeugd. Deze hoeven niet groot te zijn, maar alles wat een indruk heeft achtergelaten is belangrijk. Heb je een tekort ervaren, mocht je er zijn, ben je gehoord? Heb je kunnen verwerken wat er gebeurd is? Of leeft er nog verdriet, rouw, boosheid of schaamte in je? Je lijf is net een harde schijf, spanning en stress worden opgeslagen totdat je het aangaat. Wanneer je dit proces met jezelf aan zou gaan kun je emotioneel meer aanwezig zijn tijdens je zwangerschap, de kraamperiode, en tijdens de opvoeding van je kind. Op deze manier komen gevoelens van angst en spanning die van jou zijn in mindere mate bij je baby in de buik of bij je kind. Je voorkomt dat je kind jouw gevoel wat je op dat moment draagt als blauwdruk meekrijgt.
Bewust ouderschap is ook: hoe wil je je kinderen opvoeden? Bij het ontstaan van een eerste kinderwens is het belangrijk om deze vragen voor jezelf helder te hebben en samen met je partner besproken te hebben. Hier kun je altijd op terugkomen. Zie het als een startpunt om samen in verbinding te staan voor de opvoeding van jullie kinderen.
De invloed van zwangerschap en geboorte op gedragspatronen
Jouw begin is opgeslagen in je onderbewuste
Elk leven begint bij het moment dat de ouders een kinderwens hebben en er werkelijk sprake is van een zwangerschap. Na 30 jaar onderzoek naar de impact van een zwangerschap en geboorte op gedrag is dit inmiddels wetenschappelijk onderbouwd: een zwangerschap en geboorte hebben invloed op je basisvertrouwen en hoe je met relaties omgaat. Jouw begin is opgeslagen in je onderbewuste. Door terug te halen welke thema’s er hebben gespeeld tijdens de zwangerschap, geboorte en je eerste levensjaar krijg je inzicht in je eigen verhaal. Je leert begrijpen waarom bepaald gedrag je lijkt te achtervolgen of je belemmert in je ontwikkeling of zelfacceptatie: dit worden ook wel gedragspatronen genoemd.
De impact van een zwangerschap en geboorte
Ik neem je mee in een aantal fases tijdens de zwangerschap die invloed kunnen hebben op gevoel, gedrag en de behoeftes die we ervaren. Deze fases vormen je blauwdruk als mens.
» Alles start bij de kinderwens van de ouders; deze fase is als een eerste overgang naar een nieuw leven. We weten allemaal dat een zwangerschap niet altijd vanzelfsprekend hoeft te zijn, de invloed van een conceptie is een kwetsbaar moment. Tijdens dit moment wordt een basis gelegd voor de hechting. Was deze conceptie vol vertrouwen of is het spannend voor ouders of het kindje? Deze spanning en onzekerheid kunnen in de basis terugkomen in gedrag. Ervaar je basisvertrouwen in het leven, of ben je wantrouwend en voel je je snel onveilig? Wanneer je hier geen duidelijke aanleiding voor hebt, kan het zijn dat dit naar dit moment te herleiden is.
» De ontdekking is van groot belang voor de hechting van moeder en kind. Hoe wordt er gereageerd op het zwanger zijn? Mag je er zijn? Dit heeft invloed op het reguleren van emoties.
» 9 maanden lang mag een baby groeien in de buik, waar de baby gevoed wordt door de navelstreng. Zorgt de moeder goed voor haarzelf? Is er spanning, stress of zijn er andere emoties? Positieve indrukken zorgen voor bevestiging en erkenning. Negatieve indrukken, bijvoorbeeld stress, angst of spanning rondom een zwangerschap (denk aan een eerdere miskraam of zorgen rondom de gezondheid van moeder of baby), zorgen voor een emotioneel te kort en verwarring. Dit kan in de toekomst zorgen voor gevoelens zoals boosheid, eenzaamheid, afkeer, angst of jaloezie.
» Een geboorte is een moment vol gebeurtenissen en gevoelens voor de moeder en voor de baby. Mag de baby zelf initiatief nemen? Is er ruimte voor een samenwerking tussen moeder en baby? Alle gebeurtenissen tijdens een geboorte laten sporen na.
» Na een geboorte is er een moment van inprenting; de kracht van het eerste contact tussen moeder en baby. Het gouden uur, waarin de baby in alle rust op adem mag komen en kennis mag maken met het leven buiten de buik, veilig omringd door zijn eigen ouders. Wanneer dit moment er niet kan zijn, bijvoorbeeld wanneer een baby om gezondheidsredenen meteen met de artsen mee moet of wanneer de moeder meteen naar een OK moet, kan dit invloed hebben op het gevoel van basisveiligheid. Door zo’n heftige gebeurtenis kan het zijn dat je je altijd alleen voelt of wantrouwend bent naar de ander.
Wanneer ouders na deze gebeurtenissen vanuit hun basis van rust, vertrouwen, liefde en bewustzijn de behoeften van hun eigen kind horen en zien, geven zij ruimte aan de uiting van gedrag waardoor de baby of het kind gezien wordt in zijn behoeften. Opgebouwde stress van de baby of het kind wat resulteert in gedragsuitingen als krampjes, spanning, huil uren, neemt dan af. Boosheid, angst, eenzaamheid of verdriet bij kinderen en volwassenen vermindert omdat de behoefte die er achter schuilt gezien wordt. Het maakt dat er geen schuld meer hoeft te zijn bij gedrag waar van oorsprong een (negatief) oordeel aan wordt gelabeld.
Tips voor bewust ouderschap
Je kinderen zien en horen in alles wat er is. Ze serieus nemen vanuit hun beleving, en liefdevolle grenzen aanbieden die ertoe doen, dat is voor mij de essentie van bewust ouderschap.
- Ken en erken jezelf. Heb je nog wat aan te gaan met jezelf? Neem je verantwoordelijkheid en verhef je ‘schuld of angst’. Het liefst voordat je je kinderwens vervult. Maar ook zeker daarna, elk moment is een goed moment.
- Wat heb jij nodig om in balans te zijn? Gun jezelf ruimte en tijd om met jezelf te zijn. Want als jij goed voor jezelf zorgt, kun je ook een betere ouder zijn voor je kinderen. Ga op pad, sport of leef je droom. Het is belangrijk dat jij ook je plek inneemt, met de ruimte die hierbij hoort.
- Plan kleine momentjes gedurende de dag, zodat je jezelf kunt opladen. Zo voorkom je dat je je geduld verliest of aan het einde van de dag leeg bent. Je geeft je kind meteen een levensles mee; ook zij mogen tijd voor zichzelf vragen of nemen.
- Ken jij je eigen geboorteverhaal? En vertel jij het verhaal van je kind? Door je eigen start te kennen geef je recht aan je eigen identiteit.
- Deel je eigen behoeftes en verwachtingen. Vraag hulp en maak gebruik van je netwerk, je hoeft het echt niet allemaal alleen te doen.
- Heb geen oordeel over gedrag, maar kijk naar de behoefte die er achter schuilt.
- Bied nabijheid aan je baby of kind en heb vertrouwen in tijd en ontwikkeling, zo creëer je een veilige omgeving. Knuffel je kind bij boosheid of verdriet; laat je baby niet huilen omdat je omgeving vind dat dat zo hoort, zo erken je je kind in zijn gevoelsleven en geef je mee dat gevoel er mag zijn.
- Durf kwetsbaar te zijn: het uitspreken van het gevoelsleven is tijdens de opvoeding een groot goed. Wanneer je samen deelt ontstaat er een verbindende veilige relatie waarin je kind zich gezien, gehoord en geliefd voelt in alles wat er speelt en zelf ook ruimte voelt om te delen.
- Heb je een onderbuik gevoel over signalen of gedrag bij jezelf of bij je kind? Durf je kwetsbaar op te stellen en vraag hulp of ondersteuning van een coach of hulpverlener. Ik wil je meegeven dat het belangrijk is dat je iemand zoekt waarbij jij je veilig en vertrouwd voelt, die een behandeling of traject aanbiedt dat aansluit bij jouw gevoel en behoefte.
Wil je meer weten over bewust ouderschap, gedrag en geboorte patronen? Op mijn social media bied ik inspiratie, bewustzijn en houd ik je op de hoogte over de ontwikkelingen binnen mijn praktijk met o.a. workshops, lezingen, trainingen en online programma’s voor (wens) ouders en professionals. Meer informatie vind je op mijn website.
+ show Comments
- Hide Comments
add a comment